Author: redaksia

Categories
Shëndet

Harvard: Konsumi i peshkut, jetoni më gjatë

Të gjithë ata që janë mbi 65 vjeç dhe konsumojnë peshk mund të jetojnë 2 vjet më gjatë se ata që nuk konsumojnë acidet yndyrore omega-3, këto të fundit gjenden kryesisht në frutat e detit.

Në këto përfundime ka arritur studimi i fundit i kryer nga shkenctarët e Harvardit. Ky studim ka treguar se të gjithë ata persona që kanë nivel të lartë të acideve yndyrore omega-3 janë më pak të rrezikuar nga vdekja e papritur. Por edhe rreziku nga sëmundjet e zëmrës reduktohet me 35%. Për të arritur në këto përfundime shkencatarët kanë analizuar me detaje 2700 persona me moshë mbi 65 vjeç. Ky studim ka vërtetuar që personat që kanë nivel të lartë të acideve yndyrore omega-3 në gjak rrezikojnë më pak nga cdekja e cila mund të shkaktohet nga komplikacionet shëndetësore.

Gjithashtu është vërtëtuar se këta persona kanë jetuar 2.3 vjet më gjatë se personat e tjerë. Për këto rezultate janë dashur 16 vite, pasi para 16 vjetësh janë marrë personat e parë në studim. Acidet yndyrore omega-3 gjenden tek peshqit siç është për shembull salmoni, sardelet, harenga, etj.

“Rezultatet e hulumtimit tonë tregojnë që me të vërtetë është i rëndësishëm konsumimi i acideve yndyrore omega-3, për shkak të ruajtjes së sistemit kardiovaskular”, ka thënë autori i studimit Driush Mozaffarian, profesori i asociuar në departamentin për epidemiologji në Harvard.

Ky studim është publikuar në revistën “Annals of Internal Medicine”.

Categories
Këshilla

Vendi më i mirë në avion? 6A

Keni planifikuar të udhëtoni me avion ditët e ardhshme dhe ende nuk dini se cili vend do të ishte më komod për ju? Mjafton një vend i cili të jetë larg derës kryesore, larg tualetit dhe sidomos duhet të evitohen vajte-ardhjet e njerëzve. Kështu që herën tjetër që do të bëni prenotimin e vendit për në avion, kërkoni gjithnjë 6A, por nëse ky do të ishte i zënë, mos u shqetësoni sepse ajo është karrigia më e kërkuar nga të gjithë pasagjerët.

Ky përfundim në fakt ka dalë nga një kërkim ku janë pyetur rreth 1.000 pasagjerë të cilët janë përgjigjur se vendi më i preferuar për ta është pikërisht 6A.

Ndërkohë që vendi më pak i rehatshëm është pikërisht vendi 31E. “Ky sondazh demonstron se pasagjerët janë shumë të kujdesshëm në përzgjedhjen e karriges së avionit, kanë një preferencë të spikatur për vendet në krahun e djathtë.

Jo rastësisht 6A është karrigia më e kërkuar nga të gjithë të intervistuarit sepse është vendi më i përshtatshëm në krahasim me vendet e tjera dhe është vendi më i rehatshëm gjithashtu ku mund të flesh i qetë”, shpjegon drejtuesi i këtij sondazhi.

Categories
Histori Kulturë

Qyteti antik Olympe ose “humbësja jonë e madhe”

Histori dhe realitete të ndryshme në kohë.

Nëse do të kërkosh numrin e ekspeditave arkeologjike pas viteve ’90, ai është zero. Nëse do të kërkosh shkrime apo diçka tjetër për Olympen, është zero.

1. Kur Burhan Dautaj mblodhi ekipin e punës së arkeologëve, zbriti nga fshati me tre emra të ndryshëm në faqen e tij të historisë. Emri i parë marrë nga hershmëria e tij: Olympe. Gjatë periudhës së mbretit Zog është ndërmarrë një regjistrim i ri për të zëvendësuar fshatrat me emra sllavë. Olympe figuron në këtë listë me numër 52 – Mavravë –Fitore. Do të quhej Fitore. Mavrovë është emri i saj i sllavizmit ku shumë fshatrat të krahinës së Labërisë u sllavizuan me emërtime të këtilla si: Gumenicë, Drashovicë, Lepenicë, Brataj, Vodicë. Kështu, ky qytet antik rreth 18 km larg Aulonës është emërtuar nga antikiteti: me tre emërtime: Olympe, Mavrovë, Fitore. Aktualisht, në vend të zgjidhte një nga të dy, ose Olympe ose Fitore, çuditërisht i ri si hije e zezë, ende emërtimi sllav mbetet: Mavrovë.

2. Ku u përqendruan gërmimet dhe çfarë sollën si rezultat

Kërkimet filluan në dy pika: shkruan Burhan Dautaj, përgjegjësi i ekspeditës – brenda mureve rrethuese të qytetit në skajin më jugor të majës se Rrethunit dhe në nekropol. Nga veriperëndimi ndërpritet prej rrugës këmbësore që lidh lagjen Ymeraj me Cakallovaj, derisa bashkohet me traktin në pikën C. “Ky trakt i ruajtur në lartësinë e tri radhëve (lartësi 2 m dhe gjatësi 12 m) është ngritur nga blloqe trapezoidal e katërkëndësh, me faqe pak të sfumuara. Ne fasadën e tij dallohen gurlidhësit tërthorë që përforcojnë strukturën e brendshme të murit. Këtu muri bën një kthesë në kënd të drejtë, për t’u ngjitur përpjetë shpatit perëndimor të kodrës, ndërpritet nga rruga këmbësore që lidh lagjen Shahaj me Cakallovaj, për t’u lidhur me traktin në pikën D. Trakti me gjatësi 21 m, lartësi 3. 25 m dhe gjerësi 2.80 m, është ruajtur në gjendje relativisht të mirë, me përjashtim të mesit të tij ku ka çarje e shkarje nga themeli. Muresa është ngritur nga blloqe gurësh gëlqeror dhe shtufore, pjesërisht te punuar me faqe trapezoidale dhe katërkëndëshe të gufuara ne pjesën e dukshme te tyre. Blloqet kane këto përmasa: 0.62 x 0. 46 m; 1.08 x 0.60 m; 1.60 x 0.60 m; 1. 80 x 0. 60 m. Rreshtat ne përgjithësi janë në linja të drejta me ndonjë shkallëzim që u është imponuar ndërtuesve me sa duket, edhe nga pjerrësia e madhe e terrenit. Duke filluar nga fundi ne rreshtin e trete, shfaqen gurëlidhësit tërthorë të vendosur në distanca të ndryshme që lëvizin nga 2.85 deri në 3 m. Themeli i ngritur nga blloqe te papunuar ku duken qartë gjurmët e nxjerrjes së tyre nga gurorja, është lënë si thembrat me një dalje 0. 15-0. 20 m nga muri. Nga qoshja ku trakti merr kthesën nga lindja, muri me gjatësi 23 m i është nënshtruar një rindërtimi qe shkon deri ne themel. Në vendin me emër toponimik “Çezma e plakës”, lartësia e murit sipas arkeologut, Burhan Dautaj “arrin në katër radhë gurësh, ndërsa më tej kap lartësinë e 6-7 radhëve.

3. Kalaja në fshatin Mavrovë, monument kulture

Qyteti antik Olympe është regjistruar si monument kulture: Kalaja në fshatin Mavrovë, 1963. Muret e saj ne i gjetëm 285 m lartësi mbi nivelin e detit. Poshtë është Shushica, që rrjedh me gjatësi rreth 85 km me derdhje në Vjosë. Përkarshi ka fshatin Lapardha. Poshtë në Sirokëmbë ka fushat deri tek ura në Sklap. Ka ullinj shekullorë. Aty nga vitet ’88, kam takuar arkeologun Llambi Durollin në Mavrovë. Nga shkolla e fshatit zbritëm poshtë tek udha. Llambi më tregonte për vendbanimin e hershem dhe monedhën e saj. Në rrjedhën e Shushicës ka edhe një vendbanim si Cerja rreth 60 km nga qyteti i Aulonës dhe ka shërbyer më shumë si qendër e fortifikuar për kontrollin e rrugëve që mbronin nga largësia. Arkeologët thonë se një popullsi ilire ka jetuar pikërisht këtu prej epokës së bronzit. Mirëpo, ajo që na kishte tërhequr më tepër qe kalaja e Mavrovës. Rruga ishte përmirësuar nga qendra e fshatit, deri në lagjen Çakallovaj ku u ndeshëm me gjurmët e para të kalasë.

Kalaja shtrihet në një sipërfaqe të mëdha rreth 13 ha. Murre brenda shtëpisë së Hoxhajve. Gurët e mëdhenj na i tregoi një banor vendas. P. Hoxha. Ka mbetur i vetëm nga banorët që kanë zbritur në qytet. Mure rrethues është i mbytur nga vegjetacioni. Muret brenda banesës së Hoxhajve kanë mbetur të paprekur. Emrin Olympe, qyteti mendohet se e mori nga vajza e Mbretit Pirro, Olimpia. Këtë variant e hodhi për herë të parë arkeologu Hasan Ceka, Olympe u identifikua nga arkeologu Burhan Dautaj, i cili gjatë gërmimeve të zhvilluara në vitet 1960 gjeti tetë monedha me mbishkrimin Olympiastan. Zhvillimin më të madh, Olympe e arriti në vitet 229-148 P.K. me nxjerrjen e monedhave, të cilat përdoreshin vetëm brenda ekonomisë së këtij qyteti. Ato kishin simbole të ngjashme me monedhat e Apolonisë, Amantias dhe Bylisit. Interesant është fakti se autorët antikë heshtin për praninë e këtij qyteti, i cili ndeshet vetëm te Stefan Bizantini që e përmend te vepra e tij.

4. Asnjë vizitor nuk njihet në këtë qytet antik

Ka një harresë gati të madhe. Të përhershme. Dhe një definicion. Asnjë vizitor nuk ka shkelur në këtë qytete antik. Olympe nuk përfshihet për t’u vizituar. Olympe ka 50 vjet që nuk pastrohet nga vegjetacioni. Nuk mirëmbahet dhe nuk dihet ku fillon dhe ku mbaron qyteti antik. Nuk ka një guidë. Nuk ka të regjistrua në ndër vite numrin e vizitorëve. Përveç murrit rrethues të qytetit, nekropoli dhe zbulimet e tjera arkeologjike janë fshirë dhe janë zhdukur nga harta. Nëse do të duhet të kërkosh nekropolin, do të gjesh vetëm 5-6 gurë dhe një shenjë e një grope të dikurshme. Nëse do të kërkosh numrin e vizitorëve ai është 0. Nëse do të kërkosh numrin ekspeditave arkeologjike pas viteve’ 90, ai është 0. Nëse do të kërkosh shkrime apo diçka tjetër për Olympen, ai është 0.

Nëse do të kërkosh interesimin për këtë zonë arkeologjike ai është zero!

Duke thjeshtëzuar pyetjen: A e njihni kush është qyteti antik Olympia? 13 ha sipërfaqja e saj. “Kalaja e Rethunit” është muri rrethues i qytezës antike. Burhan Dautaj, gjatë gërmimeve në vitet 1960, gjeti tetë monedha me mbishkrimin Olympiastan. Një ndër këto është Olympia, qytet tjetër i Koinonit Amantia, rrënojat e së cilës ndodhen në fshatin e sotëm Mavrovë, në anën e djathtë të lumit Shushica, kur rrjedh lumi. Qytet fortifikues me përqendrim vrojtimin në rrjedhën e lumit Shushicës, ashtu sikurse edhe vendbanimi i hershëm por i njëkohshëm Cerja në Smokthinë. Arkeologu: S. Anamali: Prova e sjellë nga Ugolini se në afërsi të Plocës, mungojnë rrënoja te tjera të lashta, sot nuk mund te përdoret si argument; ne vitet e pas çlirimit rreth Plocës janë zbuluar tepricat e tre qyteteve të tjera të fortifikuara, bashkëkohës me atë të Plocës dhe pikërisht ne Matohasanaj në lindje të Plocës, ne luginën e Vjosës, ne Cerje (Brataj) ne juge dhe ne Mavrove, ne perëndim, të dyja ne luginën e Shushicës…

Ky është qyteti Olympe ose “humbësja jonë e madhe”.

GËZIM LLOJDIA

Categories
Frutat & Perimet Shëndet

Speci djegës – “Ari” i kuq i tryezës

Te specat e kuq djegës, gjenden në sasi shumë të mëdha kapsaicina (përbërësi kryesor i aktivitet farmakologjik) flavonoide, vajra esencialë, karotenoidë, celulozë, kalcium dhe hekur. Përmbajtja e lartë e vitaminës C (deri në 340 mg/100 gr) është më i madh se të gjitha frutat apo perimet e tjera, ndërsa gjenden edhe sasi të konsiderueshme vitaminash A, K, dhe B. Jo më kot studiuesit kanë nisur ta quajë ari i kuq i tavolinës.

Mitet që duhen rrëzuar

Shumë njerëz pohojnë se nuk mund të hanë spec të kuq djegës, sepse “ndiejnë djegie në stomak”. Aspak e vërtetë. Madje në shumë kultura është e përhapur tradita popullore e çajit për tretjen e ushqimit i bërë me kamomil të ngrohtë, një lugë spec djegës pluhur dhe një lugë mjaltë si ëmbëltues. Po ashtu, shumë njerëz, kanë frikë nga ushqimet pikante për shkak të pasojave të hemorroideve. Në të vërtetë që prej 1857-s, Akademia Mjekësore Franceze e ligjëronte zyrtarisht vlefshmërinë e specit të kuq djegës kundër hemorroideve. Por ajo që duhet theksuar është se duhet përdorur në sasi të vogla dhe të moderuara. Nuk këshillohet përdorimi te fëmijët, sidomos pa mbushur 12 apo 13 vjeç. Po ashtu, nuk duhet të abuzojnë edhe ata që vuajnë nga aciditeti i lartë i stomakut, ulcera, hepatiti, kistet dhe hemorroidet. Teprimi mund të shkaktojë irritim të mukozës së zorrëve, inflamacion gastrointestinal në stomak dhe në veshka. Megjithatë, në doza të vogla mund të shërbejë për të kuruar disa lloje sëmundjesh.

Sëmundjet kardiovaskulare

Speci djegës është krejtësisht i këshillueshëm në kurën parandaluese të infarktit dhe sëmundjeve kardiovaskulare. Është parë se përdorimi i vazhdueshëm i tij ul nivelin e kolesterolit në gjak, ndihmon zemrën, dhe ndihmon punën e arterieve të gjakut. Farat e specit djegës përmbajnë shumë acide që eliminojnë nga arteriet kolesterolin e tepërt dhe trigliceridet.

Kapsaicina vepron edhe te metabolizmi i yndyrave duke përshpejtuar dhe penguar akumulimin e tyre. Një studim i fundit nga “Chinese University” i Hong-Kongut e konfirmon plotësisht këtë. Kërkuesit ushqyen kavjet me një dietë të pasur me ushqime të yndyrshme. Grupi që përveç ushqimit kishte konsumuar edhe speca të kuq djegës kishte nivele më të ulëta të kolesterolit të keq në gjak. U vërtetua se kaspaicina ka një efekt pozitiv edhe te pacientët e prekur nga diabeti, sepse përmirëson aktivitetin e insulinës. Për të pasur një efekt mbrojtës në nivel kardiovaskular nuk është e nevojshme të konsumosh sasi të madhe, por ta konsumosh atë në mënyrë të vazhdueshme.

Kanceri

Studimi i vetive antikancerogjene të specit djegës ka nisur shumë kohë më parë me dietën Moerman të eksperimentuar në Holandë që prej 1930-s. Pacientëve iu dhanë ushqime të cilat përmbanin vitamina si jodi, si acidi citrik, vitaminat e grupit B, hekur, vitamina A, vitamina E, vitamina C. Dieta bazohet në teorinë që këto elemente duke riekulibruar metabolizmin janë në gjendje të parandalojnë tumoret. Kohët e fundit kërkuesit e Cedars-Sinai Medical Center të Los Angeles në SHBA kanë studiuar efektin e

kapsaicina në laborator dhe kanë mundur të tregojnë se ky princip aktiv ndihmon në parandalimin e shumë llojeve të kancerit, sidomos atij në prostatë, atij të mushkërive dhe zorrës së trashë.

Depresioni

Në Kinë, speci i kuq djegës përdoret normalisht kundër depresionit. Edhe në Indi thuhet se speci i kuq djegës, stimulon shpirtin dhe pastron gjakun. E në të vërtetë është vërtetuar se ndikon pozitivisht tek humori e kështu edhe te depresioni.

Dobësimi

Me specin e kuq djegës mund të dobësohesh. Për këtë janë të bindur profesorët Hanry dhe Emery që në revistën shkencore “Human Nutrition” kanë publikuar një studim me titullin “efektet e ushqimeve pikante mbi metabolizmin”. Në një përfundim të tillë ka arritur edhe një grup kërkuesish i Universitetit të Tasmanisë. Sipas këtyre studiuesve, kapsaicina që përmban speci djegës ul konsumin e kalorive deri në 15 për qind. Kështu, nëse një pjatë me makarona zakonisht ka 350 kalori, nëse shtohet spec djegës kjo shifër shkon në 300.

Categories
Uncategorized

Ditët e nxehta të verës, kujdesi që duhet treguar për fëmijët

I nxehti përvëlues dhe dielli i pranishëm gjatë muajve të verës ndikon negativisht tek fëmijët e vegjël. Megjithëse njihen dobitë e diellit, ekspozimi i tepërt sjell me vete pasoja të dëmshme dhe madje vdekjeprurëse.

Gjatë muajit të parë fëmijët janë shumë të ndjeshëm ndaj të ftohtit. Për këtë arsye ato duhen mbrojtur dhe mbështjellë mirë gjatë këtij muaji. Koka përbën pjesën më të madhe të trupit kur fëmija lind. Dhe nuk duhet të harroni se edhe humbja më e madhe e energjisë ndodh në kokë. Pas muajve të parë, fëmija duhet të vishet sipas temperaturës së ambientit. Ç’është e vërteta fëmijët ndryshojnë nga njëri-tjetri. Prandaj nuk ka rëndësi nëse ne themi se fëmija duhet veshur me një bluzë apo me tre. Por gjatë muajve të verës mjafton një bluzë pambuku. Edhe kapela është një pikë e rëndësishme sepse do t’i duhet për t’u mbrojtur nga dielli. Nëse mbrëmjeve është më fresk mund t’i vishet diçka me mëngë të gjata dhe pantallona. Veshjet duhet të jenë 100 për qind pambuk, me ngjyra të hapura, preferohen nga ato pa stampime e bojëra të ndryshme. Fëmijët duhet të ushqehen me gji sapo të lindin. Vetëm fëmijët e ushqyer me gji nuk kanë nevojë të pine ujë.

Por kur fillojmë ushqimin shtesë, duhet t’i fillojmë dhe ujin. Pas ushqimit uji është nevoja themelore e fëmijës. Gjatë verës, ai djersit më shumë, prandaj këshillohet konsumimi i ujit dhe lëngjeve të tjera.

Një nga problemet më të shpeshta të shfaqura me ardhjen e verës dhe rritjen e temperaturave janë puçrrat. Ato shfaqen, zakonisht, pas djersitjeve të shpeshta. Kur rritet nxehtësia e ambientit rritet dhe nxehtësia e trupit. Fëmija fillon të djersijë për të ekuilibruar nxehtësinë. Nëse është shumë nxehtë dhe fëmija nuk lahet shpesh atëherë mund të kemi bllokim të poreve. Kur bllokohen gjëndrat e djersës në atë zone shfaqen skuqje dhe njolla. Puçrrat dalin më shumë në gjoks, shpatulla dhe qafë. Për ta minimizuar daljen e tyre këshillohet veshja e rrobave të rehatshme dhe të bollshme, bërja e banjave të shpeshta. Kremrat e yndyrshëm mund të mbyllin kanalet e djersës dhe të pengojnë djersitjen, në këtë rast, shohim dhe një shtim të puçrrave.

Një tjetër problem i hasur shpesh gjatë verës është dhe djegia apo goditjet e diellit. Rruga më e lehtë e parandalimit të këtyre pasojave është mosdalja në diell në oraret më të nxehta. Në varësi të zonës ku ndodhemi ne nuk duhet të dalim në diell zakonisht nga ora 10.00-16.00, daljet në diell në mëngjes dhe mbrëmje do ju mundësojnë marrjen më të shëndetshme të rrezeve të diellit. Të përdoren kremrat solar, para se të dilni në diell. Gjatë përzgjedhjes së kremit solar duhet parë nëse është apo jo rezistent ndaj ujit dhe faktorin mbrojtës. Kremi duhet të përdoret rregullisht dhe disa herë në ditë për të mundësuar një mbrojtje efektive. Nëse keni djegie në trup nuk duhet të dilni në diell derisa t’ju kalojë. Përdorimi i kapelave të mëdha gjatë verës do ju ndihmojë të mbroni fytyrën dhe shpatullat.

Edhe diarreja është një problem i shfaqur më shumë gjatë verës. Shkaku i shfaqjes më shpesh gjatë verës është prodhimi më i shpejtë i mikroorganizmave në ambient të nxehtë. Krahas kësaj, gjatë verës fëmijët hyjnë më shpesh në pishinë apo det dhe duke gëlltitur ujë ato marrin më shumë mikroorganizma nga goja. Rruga më e lehtë e parandalimit të diarresë gjatë verës është përdorimi i ujit të pastër dhe të kontrolluar për të pirë dhe larë produktet ushqimore. Nuk duhen konsumuar produktet që presin shumë në diell. Të kihet kujdes ndaj produkteve të gatshme dhe datës së skadencës. Veçanërisht akulloret të cilat konsumohen shumë gjatë muajve të verës. Produktet me qumësht, krem, majonezë apo mish prishen shumë shpejt. Për të zëvendësuar lëngjet e humbura gjatë diarresë duhet filluar menjëherë kura kundër mikroorganizmave shkaktare të saj. Nëse fëmija juaj ka diarre çojeni menjëherë tek mjeku.

Stina e verës është periudha ku prindërit kalojnë më shumë kohë me fëmijët e tyre. Krahas kësaj është dhe periudha ku shfaqen më shpesh diarretë, djegiet, sëmundjet e lëkurës, humbjet e lëngjeve të trupit. Gjatë pushimeve fëmijët i ekspozohen më shumë rreziqeve. Për këtë arsye gjatë kësaj periudhe fëmija duhet mbajtur nën kontroll dhe gjithnjë pranë jush.

Për të shijuar më shumë kohën e kaluar me fëmijën tuaj është e rëndësishme të bëni një përzgjedhje të shëndetshme dhe të sigurt të lodrave të tij. Lodrat e plazhit do ta zbavitin shumë atë. Por në të njëjtën kohë duhet të ndikojnë në zhvillimin e zgjuarsisë së tij. Lodrat e plazhit duhet të rrisin dhe interesin e fëmijës për ujin.