Author: redaksia

Categories
Shëndet

Harvard: Konsumi i peshkut, jetoni më gjatë

Të gjithë ata që janë mbi 65 vjeç dhe konsumojnë peshk mund të jetojnë 2 vjet më gjatë se ata që nuk konsumojnë acidet yndyrore omega-3, këto të fundit gjenden kryesisht në frutat e detit.

Në këto përfundime ka arritur studimi i fundit i kryer nga shkenctarët e Harvardit. Ky studim ka treguar se të gjithë ata persona që kanë nivel të lartë të acideve yndyrore omega-3 janë më pak të rrezikuar nga vdekja e papritur. Por edhe rreziku nga sëmundjet e zëmrës reduktohet me 35%. Për të arritur në këto përfundime shkencatarët kanë analizuar me detaje 2700 persona me moshë mbi 65 vjeç. Ky studim ka vërtetuar që personat që kanë nivel të lartë të acideve yndyrore omega-3 në gjak rrezikojnë më pak nga cdekja e cila mund të shkaktohet nga komplikacionet shëndetësore.

Gjithashtu është vërtëtuar se këta persona kanë jetuar 2.3 vjet më gjatë se personat e tjerë. Për këto rezultate janë dashur 16 vite, pasi para 16 vjetësh janë marrë personat e parë në studim. Acidet yndyrore omega-3 gjenden tek peshqit siç është për shembull salmoni, sardelet, harenga, etj.

“Rezultatet e hulumtimit tonë tregojnë që me të vërtetë është i rëndësishëm konsumimi i acideve yndyrore omega-3, për shkak të ruajtjes së sistemit kardiovaskular”, ka thënë autori i studimit Driush Mozaffarian, profesori i asociuar në departamentin për epidemiologji në Harvard.

Ky studim është publikuar në revistën “Annals of Internal Medicine”.

Categories
Këshilla

Vendi më i mirë në avion? 6A

Keni planifikuar të udhëtoni me avion ditët e ardhshme dhe ende nuk dini se cili vend do të ishte më komod për ju? Mjafton një vend i cili të jetë larg derës kryesore, larg tualetit dhe sidomos duhet të evitohen vajte-ardhjet e njerëzve. Kështu që herën tjetër që do të bëni prenotimin e vendit për në avion, kërkoni gjithnjë 6A, por nëse ky do të ishte i zënë, mos u shqetësoni sepse ajo është karrigia më e kërkuar nga të gjithë pasagjerët.

Ky përfundim në fakt ka dalë nga një kërkim ku janë pyetur rreth 1.000 pasagjerë të cilët janë përgjigjur se vendi më i preferuar për ta është pikërisht 6A.

Ndërkohë që vendi më pak i rehatshëm është pikërisht vendi 31E. “Ky sondazh demonstron se pasagjerët janë shumë të kujdesshëm në përzgjedhjen e karriges së avionit, kanë një preferencë të spikatur për vendet në krahun e djathtë.

Jo rastësisht 6A është karrigia më e kërkuar nga të gjithë të intervistuarit sepse është vendi më i përshtatshëm në krahasim me vendet e tjera dhe është vendi më i rehatshëm gjithashtu ku mund të flesh i qetë”, shpjegon drejtuesi i këtij sondazhi.

Categories
Histori Kulturë

Qyteti antik Olympe ose “humbësja jonë e madhe”

Histori dhe realitete të ndryshme në kohë.

Nëse do të kërkosh numrin e ekspeditave arkeologjike pas viteve ’90, ai është zero. Nëse do të kërkosh shkrime apo diçka tjetër për Olympen, është zero.

1. Kur Burhan Dautaj mblodhi ekipin e punës së arkeologëve, zbriti nga fshati me tre emra të ndryshëm në faqen e tij të historisë. Emri i parë marrë nga hershmëria e tij: Olympe. Gjatë periudhës së mbretit Zog është ndërmarrë një regjistrim i ri për të zëvendësuar fshatrat me emra sllavë. Olympe figuron në këtë listë me numër 52 – Mavravë –Fitore. Do të quhej Fitore. Mavrovë është emri i saj i sllavizmit ku shumë fshatrat të krahinës së Labërisë u sllavizuan me emërtime të këtilla si: Gumenicë, Drashovicë, Lepenicë, Brataj, Vodicë. Kështu, ky qytet antik rreth 18 km larg Aulonës është emërtuar nga antikiteti: me tre emërtime: Olympe, Mavrovë, Fitore. Aktualisht, në vend të zgjidhte një nga të dy, ose Olympe ose Fitore, çuditërisht i ri si hije e zezë, ende emërtimi sllav mbetet: Mavrovë.

2. Ku u përqendruan gërmimet dhe çfarë sollën si rezultat

Kërkimet filluan në dy pika: shkruan Burhan Dautaj, përgjegjësi i ekspeditës – brenda mureve rrethuese të qytetit në skajin më jugor të majës se Rrethunit dhe në nekropol. Nga veriperëndimi ndërpritet prej rrugës këmbësore që lidh lagjen Ymeraj me Cakallovaj, derisa bashkohet me traktin në pikën C. “Ky trakt i ruajtur në lartësinë e tri radhëve (lartësi 2 m dhe gjatësi 12 m) është ngritur nga blloqe trapezoidal e katërkëndësh, me faqe pak të sfumuara. Ne fasadën e tij dallohen gurlidhësit tërthorë që përforcojnë strukturën e brendshme të murit. Këtu muri bën një kthesë në kënd të drejtë, për t’u ngjitur përpjetë shpatit perëndimor të kodrës, ndërpritet nga rruga këmbësore që lidh lagjen Shahaj me Cakallovaj, për t’u lidhur me traktin në pikën D. Trakti me gjatësi 21 m, lartësi 3. 25 m dhe gjerësi 2.80 m, është ruajtur në gjendje relativisht të mirë, me përjashtim të mesit të tij ku ka çarje e shkarje nga themeli. Muresa është ngritur nga blloqe gurësh gëlqeror dhe shtufore, pjesërisht te punuar me faqe trapezoidale dhe katërkëndëshe të gufuara ne pjesën e dukshme te tyre. Blloqet kane këto përmasa: 0.62 x 0. 46 m; 1.08 x 0.60 m; 1.60 x 0.60 m; 1. 80 x 0. 60 m. Rreshtat ne përgjithësi janë në linja të drejta me ndonjë shkallëzim që u është imponuar ndërtuesve me sa duket, edhe nga pjerrësia e madhe e terrenit. Duke filluar nga fundi ne rreshtin e trete, shfaqen gurëlidhësit tërthorë të vendosur në distanca të ndryshme që lëvizin nga 2.85 deri në 3 m. Themeli i ngritur nga blloqe te papunuar ku duken qartë gjurmët e nxjerrjes së tyre nga gurorja, është lënë si thembrat me një dalje 0. 15-0. 20 m nga muri. Nga qoshja ku trakti merr kthesën nga lindja, muri me gjatësi 23 m i është nënshtruar një rindërtimi qe shkon deri ne themel. Në vendin me emër toponimik “Çezma e plakës”, lartësia e murit sipas arkeologut, Burhan Dautaj “arrin në katër radhë gurësh, ndërsa më tej kap lartësinë e 6-7 radhëve.

3. Kalaja në fshatin Mavrovë, monument kulture

Qyteti antik Olympe është regjistruar si monument kulture: Kalaja në fshatin Mavrovë, 1963. Muret e saj ne i gjetëm 285 m lartësi mbi nivelin e detit. Poshtë është Shushica, që rrjedh me gjatësi rreth 85 km me derdhje në Vjosë. Përkarshi ka fshatin Lapardha. Poshtë në Sirokëmbë ka fushat deri tek ura në Sklap. Ka ullinj shekullorë. Aty nga vitet ’88, kam takuar arkeologun Llambi Durollin në Mavrovë. Nga shkolla e fshatit zbritëm poshtë tek udha. Llambi më tregonte për vendbanimin e hershem dhe monedhën e saj. Në rrjedhën e Shushicës ka edhe një vendbanim si Cerja rreth 60 km nga qyteti i Aulonës dhe ka shërbyer më shumë si qendër e fortifikuar për kontrollin e rrugëve që mbronin nga largësia. Arkeologët thonë se një popullsi ilire ka jetuar pikërisht këtu prej epokës së bronzit. Mirëpo, ajo që na kishte tërhequr më tepër qe kalaja e Mavrovës. Rruga ishte përmirësuar nga qendra e fshatit, deri në lagjen Çakallovaj ku u ndeshëm me gjurmët e para të kalasë.

Kalaja shtrihet në një sipërfaqe të mëdha rreth 13 ha. Murre brenda shtëpisë së Hoxhajve. Gurët e mëdhenj na i tregoi një banor vendas. P. Hoxha. Ka mbetur i vetëm nga banorët që kanë zbritur në qytet. Mure rrethues është i mbytur nga vegjetacioni. Muret brenda banesës së Hoxhajve kanë mbetur të paprekur. Emrin Olympe, qyteti mendohet se e mori nga vajza e Mbretit Pirro, Olimpia. Këtë variant e hodhi për herë të parë arkeologu Hasan Ceka, Olympe u identifikua nga arkeologu Burhan Dautaj, i cili gjatë gërmimeve të zhvilluara në vitet 1960 gjeti tetë monedha me mbishkrimin Olympiastan. Zhvillimin më të madh, Olympe e arriti në vitet 229-148 P.K. me nxjerrjen e monedhave, të cilat përdoreshin vetëm brenda ekonomisë së këtij qyteti. Ato kishin simbole të ngjashme me monedhat e Apolonisë, Amantias dhe Bylisit. Interesant është fakti se autorët antikë heshtin për praninë e këtij qyteti, i cili ndeshet vetëm te Stefan Bizantini që e përmend te vepra e tij.

4. Asnjë vizitor nuk njihet në këtë qytet antik

Ka një harresë gati të madhe. Të përhershme. Dhe një definicion. Asnjë vizitor nuk ka shkelur në këtë qytete antik. Olympe nuk përfshihet për t’u vizituar. Olympe ka 50 vjet që nuk pastrohet nga vegjetacioni. Nuk mirëmbahet dhe nuk dihet ku fillon dhe ku mbaron qyteti antik. Nuk ka një guidë. Nuk ka të regjistrua në ndër vite numrin e vizitorëve. Përveç murrit rrethues të qytetit, nekropoli dhe zbulimet e tjera arkeologjike janë fshirë dhe janë zhdukur nga harta. Nëse do të duhet të kërkosh nekropolin, do të gjesh vetëm 5-6 gurë dhe një shenjë e një grope të dikurshme. Nëse do të kërkosh numrin e vizitorëve ai është 0. Nëse do të kërkosh numrin ekspeditave arkeologjike pas viteve’ 90, ai është 0. Nëse do të kërkosh shkrime apo diçka tjetër për Olympen, ai është 0.

Nëse do të kërkosh interesimin për këtë zonë arkeologjike ai është zero!

Duke thjeshtëzuar pyetjen: A e njihni kush është qyteti antik Olympia? 13 ha sipërfaqja e saj. “Kalaja e Rethunit” është muri rrethues i qytezës antike. Burhan Dautaj, gjatë gërmimeve në vitet 1960, gjeti tetë monedha me mbishkrimin Olympiastan. Një ndër këto është Olympia, qytet tjetër i Koinonit Amantia, rrënojat e së cilës ndodhen në fshatin e sotëm Mavrovë, në anën e djathtë të lumit Shushica, kur rrjedh lumi. Qytet fortifikues me përqendrim vrojtimin në rrjedhën e lumit Shushicës, ashtu sikurse edhe vendbanimi i hershëm por i njëkohshëm Cerja në Smokthinë. Arkeologu: S. Anamali: Prova e sjellë nga Ugolini se në afërsi të Plocës, mungojnë rrënoja te tjera të lashta, sot nuk mund te përdoret si argument; ne vitet e pas çlirimit rreth Plocës janë zbuluar tepricat e tre qyteteve të tjera të fortifikuara, bashkëkohës me atë të Plocës dhe pikërisht ne Matohasanaj në lindje të Plocës, ne luginën e Vjosës, ne Cerje (Brataj) ne juge dhe ne Mavrove, ne perëndim, të dyja ne luginën e Shushicës…

Ky është qyteti Olympe ose “humbësja jonë e madhe”.

GËZIM LLOJDIA

Categories
Frutat & Perimet Shëndet

Speci djegës – “Ari” i kuq i tryezës

Te specat e kuq djegës, gjenden në sasi shumë të mëdha kapsaicina (përbërësi kryesor i aktivitet farmakologjik) flavonoide, vajra esencialë, karotenoidë, celulozë, kalcium dhe hekur. Përmbajtja e lartë e vitaminës C (deri në 340 mg/100 gr) është më i madh se të gjitha frutat apo perimet e tjera, ndërsa gjenden edhe sasi të konsiderueshme vitaminash A, K, dhe B. Jo më kot studiuesit kanë nisur ta quajë ari i kuq i tavolinës.

Mitet që duhen rrëzuar

Shumë njerëz pohojnë se nuk mund të hanë spec të kuq djegës, sepse “ndiejnë djegie në stomak”. Aspak e vërtetë. Madje në shumë kultura është e përhapur tradita popullore e çajit për tretjen e ushqimit i bërë me kamomil të ngrohtë, një lugë spec djegës pluhur dhe një lugë mjaltë si ëmbëltues. Po ashtu, shumë njerëz, kanë frikë nga ushqimet pikante për shkak të pasojave të hemorroideve. Në të vërtetë që prej 1857-s, Akademia Mjekësore Franceze e ligjëronte zyrtarisht vlefshmërinë e specit të kuq djegës kundër hemorroideve. Por ajo që duhet theksuar është se duhet përdorur në sasi të vogla dhe të moderuara. Nuk këshillohet përdorimi te fëmijët, sidomos pa mbushur 12 apo 13 vjeç. Po ashtu, nuk duhet të abuzojnë edhe ata që vuajnë nga aciditeti i lartë i stomakut, ulcera, hepatiti, kistet dhe hemorroidet. Teprimi mund të shkaktojë irritim të mukozës së zorrëve, inflamacion gastrointestinal në stomak dhe në veshka. Megjithatë, në doza të vogla mund të shërbejë për të kuruar disa lloje sëmundjesh.

Sëmundjet kardiovaskulare

Speci djegës është krejtësisht i këshillueshëm në kurën parandaluese të infarktit dhe sëmundjeve kardiovaskulare. Është parë se përdorimi i vazhdueshëm i tij ul nivelin e kolesterolit në gjak, ndihmon zemrën, dhe ndihmon punën e arterieve të gjakut. Farat e specit djegës përmbajnë shumë acide që eliminojnë nga arteriet kolesterolin e tepërt dhe trigliceridet.

Kapsaicina vepron edhe te metabolizmi i yndyrave duke përshpejtuar dhe penguar akumulimin e tyre. Një studim i fundit nga “Chinese University” i Hong-Kongut e konfirmon plotësisht këtë. Kërkuesit ushqyen kavjet me një dietë të pasur me ushqime të yndyrshme. Grupi që përveç ushqimit kishte konsumuar edhe speca të kuq djegës kishte nivele më të ulëta të kolesterolit të keq në gjak. U vërtetua se kaspaicina ka një efekt pozitiv edhe te pacientët e prekur nga diabeti, sepse përmirëson aktivitetin e insulinës. Për të pasur një efekt mbrojtës në nivel kardiovaskular nuk është e nevojshme të konsumosh sasi të madhe, por ta konsumosh atë në mënyrë të vazhdueshme.

Kanceri

Studimi i vetive antikancerogjene të specit djegës ka nisur shumë kohë më parë me dietën Moerman të eksperimentuar në Holandë që prej 1930-s. Pacientëve iu dhanë ushqime të cilat përmbanin vitamina si jodi, si acidi citrik, vitaminat e grupit B, hekur, vitamina A, vitamina E, vitamina C. Dieta bazohet në teorinë që këto elemente duke riekulibruar metabolizmin janë në gjendje të parandalojnë tumoret. Kohët e fundit kërkuesit e Cedars-Sinai Medical Center të Los Angeles në SHBA kanë studiuar efektin e

kapsaicina në laborator dhe kanë mundur të tregojnë se ky princip aktiv ndihmon në parandalimin e shumë llojeve të kancerit, sidomos atij në prostatë, atij të mushkërive dhe zorrës së trashë.

Depresioni

Në Kinë, speci i kuq djegës përdoret normalisht kundër depresionit. Edhe në Indi thuhet se speci i kuq djegës, stimulon shpirtin dhe pastron gjakun. E në të vërtetë është vërtetuar se ndikon pozitivisht tek humori e kështu edhe te depresioni.

Dobësimi

Me specin e kuq djegës mund të dobësohesh. Për këtë janë të bindur profesorët Hanry dhe Emery që në revistën shkencore “Human Nutrition” kanë publikuar një studim me titullin “efektet e ushqimeve pikante mbi metabolizmin”. Në një përfundim të tillë ka arritur edhe një grup kërkuesish i Universitetit të Tasmanisë. Sipas këtyre studiuesve, kapsaicina që përmban speci djegës ul konsumin e kalorive deri në 15 për qind. Kështu, nëse një pjatë me makarona zakonisht ka 350 kalori, nëse shtohet spec djegës kjo shifër shkon në 300.

Categories
Uncategorized

Ditët e nxehta të verës, kujdesi që duhet treguar për fëmijët

I nxehti përvëlues dhe dielli i pranishëm gjatë muajve të verës ndikon negativisht tek fëmijët e vegjël. Megjithëse njihen dobitë e diellit, ekspozimi i tepërt sjell me vete pasoja të dëmshme dhe madje vdekjeprurëse.

Gjatë muajit të parë fëmijët janë shumë të ndjeshëm ndaj të ftohtit. Për këtë arsye ato duhen mbrojtur dhe mbështjellë mirë gjatë këtij muaji. Koka përbën pjesën më të madhe të trupit kur fëmija lind. Dhe nuk duhet të harroni se edhe humbja më e madhe e energjisë ndodh në kokë. Pas muajve të parë, fëmija duhet të vishet sipas temperaturës së ambientit. Ç’është e vërteta fëmijët ndryshojnë nga njëri-tjetri. Prandaj nuk ka rëndësi nëse ne themi se fëmija duhet veshur me një bluzë apo me tre. Por gjatë muajve të verës mjafton një bluzë pambuku. Edhe kapela është një pikë e rëndësishme sepse do t’i duhet për t’u mbrojtur nga dielli. Nëse mbrëmjeve është më fresk mund t’i vishet diçka me mëngë të gjata dhe pantallona. Veshjet duhet të jenë 100 për qind pambuk, me ngjyra të hapura, preferohen nga ato pa stampime e bojëra të ndryshme. Fëmijët duhet të ushqehen me gji sapo të lindin. Vetëm fëmijët e ushqyer me gji nuk kanë nevojë të pine ujë.

Por kur fillojmë ushqimin shtesë, duhet t’i fillojmë dhe ujin. Pas ushqimit uji është nevoja themelore e fëmijës. Gjatë verës, ai djersit më shumë, prandaj këshillohet konsumimi i ujit dhe lëngjeve të tjera.

Një nga problemet më të shpeshta të shfaqura me ardhjen e verës dhe rritjen e temperaturave janë puçrrat. Ato shfaqen, zakonisht, pas djersitjeve të shpeshta. Kur rritet nxehtësia e ambientit rritet dhe nxehtësia e trupit. Fëmija fillon të djersijë për të ekuilibruar nxehtësinë. Nëse është shumë nxehtë dhe fëmija nuk lahet shpesh atëherë mund të kemi bllokim të poreve. Kur bllokohen gjëndrat e djersës në atë zone shfaqen skuqje dhe njolla. Puçrrat dalin më shumë në gjoks, shpatulla dhe qafë. Për ta minimizuar daljen e tyre këshillohet veshja e rrobave të rehatshme dhe të bollshme, bërja e banjave të shpeshta. Kremrat e yndyrshëm mund të mbyllin kanalet e djersës dhe të pengojnë djersitjen, në këtë rast, shohim dhe një shtim të puçrrave.

Një tjetër problem i hasur shpesh gjatë verës është dhe djegia apo goditjet e diellit. Rruga më e lehtë e parandalimit të këtyre pasojave është mosdalja në diell në oraret më të nxehta. Në varësi të zonës ku ndodhemi ne nuk duhet të dalim në diell zakonisht nga ora 10.00-16.00, daljet në diell në mëngjes dhe mbrëmje do ju mundësojnë marrjen më të shëndetshme të rrezeve të diellit. Të përdoren kremrat solar, para se të dilni në diell. Gjatë përzgjedhjes së kremit solar duhet parë nëse është apo jo rezistent ndaj ujit dhe faktorin mbrojtës. Kremi duhet të përdoret rregullisht dhe disa herë në ditë për të mundësuar një mbrojtje efektive. Nëse keni djegie në trup nuk duhet të dilni në diell derisa t’ju kalojë. Përdorimi i kapelave të mëdha gjatë verës do ju ndihmojë të mbroni fytyrën dhe shpatullat.

Edhe diarreja është një problem i shfaqur më shumë gjatë verës. Shkaku i shfaqjes më shpesh gjatë verës është prodhimi më i shpejtë i mikroorganizmave në ambient të nxehtë. Krahas kësaj, gjatë verës fëmijët hyjnë më shpesh në pishinë apo det dhe duke gëlltitur ujë ato marrin më shumë mikroorganizma nga goja. Rruga më e lehtë e parandalimit të diarresë gjatë verës është përdorimi i ujit të pastër dhe të kontrolluar për të pirë dhe larë produktet ushqimore. Nuk duhen konsumuar produktet që presin shumë në diell. Të kihet kujdes ndaj produkteve të gatshme dhe datës së skadencës. Veçanërisht akulloret të cilat konsumohen shumë gjatë muajve të verës. Produktet me qumësht, krem, majonezë apo mish prishen shumë shpejt. Për të zëvendësuar lëngjet e humbura gjatë diarresë duhet filluar menjëherë kura kundër mikroorganizmave shkaktare të saj. Nëse fëmija juaj ka diarre çojeni menjëherë tek mjeku.

Stina e verës është periudha ku prindërit kalojnë më shumë kohë me fëmijët e tyre. Krahas kësaj është dhe periudha ku shfaqen më shpesh diarretë, djegiet, sëmundjet e lëkurës, humbjet e lëngjeve të trupit. Gjatë pushimeve fëmijët i ekspozohen më shumë rreziqeve. Për këtë arsye gjatë kësaj periudhe fëmija duhet mbajtur nën kontroll dhe gjithnjë pranë jush.

Për të shijuar më shumë kohën e kaluar me fëmijën tuaj është e rëndësishme të bëni një përzgjedhje të shëndetshme dhe të sigurt të lodrave të tij. Lodrat e plazhit do ta zbavitin shumë atë. Por në të njëjtën kohë duhet të ndikojnë në zhvillimin e zgjuarsisë së tij. Lodrat e plazhit duhet të rrisin dhe interesin e fëmijës për ujin.

Categories
Shëndet

Ja cilat janë disa ushqime qe djegin kalori?

Nëse dëshironi të humbni ndonjë kilogram dhe të shpejtoni punën e metabolizmit, është koha që në menynë tuaj të fusni ushqime të caktuara, të cilat janë të dëshmuara në djegien e yndyrës.

Algat e detit

Kohë më parë shkencëtarët nga Newcastle kanë ardhur deri te zbulimi se kemikaliet që gjenden në algat e detit, mund të zvogëlojnë absorbimin e yndyrave për 75 për qind, ndërsa tashmë po punohet në atë që pluhuri nga algat të filloj të përdoret në ushqime, në mënyrë që të krijohen prodhime të reja për dobësim.

Specat djegës

Specat djegës chili dhe salcat në bazë të tij, shkëlqyeshëm shkrijnë kilogramët. Ndërsa sa më djegës që janë, aq më efikas janë. Mund të prisni rritjen e kalorive të djegura për 15 për qind dhe atë vetëm dy orë pasi keni ngrënë salcë djegës. Specat djegës mes tjerash janë të mirë edhe për zemër.

Çaji i gjelbër

Çaji i gjelbër, jo vetëm që djeg kaloritë, por ai ndihmon edhe në ruajtjen e shëndetit dhe vijës ideale të trupit. Disa studime kanë treguar se pesë deri gjashtë filxhanë çaj të gjelbër në ditë, mund të shpejtoj metabolizmin dhe të rris djegien deri të 100 kalorive më shumë në ditë. Mirëpo, disa ekspertë thonë se arsyeja e vërtetë shtrihet në kafeinë, e cila gjithashtu gjendet në çaj. Mirëpo, është e sigurt se çaji i gjelbër përmban shumë anti-oksidues të shëndetshëm, që i ndihmojnë trupit në luftën kundër llojeve të ndryshëm të tumorit.

Kafeina

Ekziston arsyeja pse francezët vital kënaqen në kafe pas ushqimit. Studimet kanë treguar se kafeina e rrit punën e metabolizmit dhe e nxit atë që me tempo më të shpejtë të djeg kaloritë.

Xhenxhefili

Ushqimi i preferuar kinez, i ndihmon trupit që më lehtë dhe më shpejt të djeg kaloritë. Studiuesit nga Holanda besojnë se ai i ndihmon metabolizmit, sepse konsiderohet si nxitës i procesit, gjatë të cilit trupi djeg kaloritë dhe i shndërron ato në ngrohtësi. Xhenxhefili është gjithashtu i shkëlqyeshëm për përmirësimin e qarkullimit të gjakut.

Categories
Shëndet

Infeksionet urinare, si t’i trajtojmë

Infeksioni i sistemit urinar fillon në rrugët tona urinare, të cilat përbëhen nga veshkat, ureteret (kanalet e urinës), fshikëza e urinës dhe nga uretra. Por si mund ta parandalohet ky problem dhe cilët persona janë më të predispozuar për tu prekur.

Të gjithë njerëzit janë të rrezikuar për t’u prekur nga infeksionet e rrugëve urinare. Kështu, më të rrezikuar janë ata pacientë që kanë anomali të lindura të veshkës, si polistoza renale, që kanë gur në aparatin urinar, anomali të kanaleve urinare (megauretar), ureter shumë të përdredhur. Por dhe njerëz me rezistencë të ulët, sidomos ata që përdorin citostatikë, kortizonikë, pacientë me infeksione gjinekologjike, diabetikët numri të cilëve vjen në rritje.

Në të njëjtën kohë dhe ndërhyrjet kirurgjikale që përdorin kateter, të paralizuarit që nuk arrijnë të bëjnë zbrazjen e fshikëzës dhe personat që nuk tregohen shumë të kujdesshëm në higjienën personale. Infeksionet e rrugëve të poshtme janë më të shpeshta tek gratë se të burrat, për arsye të vetë ndërtimit të uretrës (kanalit të jashtëm) që është më i shkurtër dhe më afër anusit (kanalit të jashtëqitjes).

Infeksionet urinare zënë vendin e dytë pas atyre të traktit respirator, për sa i përket shpeshtësisë. Femrat ka një risk më të madh sesa burrat për të zhvilluar infeksion urinar. Infeksionet urinare tek fëmijët e vegjël janë kambanë alarmi, sepse mund të jenë shprehje e një anomalie të lindur strukturale të sistemit urinar.

Cilat janë shenjat (simptomat)

Jo çdokush me një infeksion urinar ka shenjat tipike të tij, por kur janë të pranishme, ato zhvillohen shpejt dhe janë:

– Urgjencë e vazhdueshme dhe e fortë për të urinuar

– Një ndjesi djegieje gjatë aktit të urinimit

– Urinime të shpeshta dhe në sasi të pakët

– Hezitimi (ndjesia sikur nuk urinojmë dot apo nuk zbrazim plotësisht fshikëzën)

– Gjak në urinë (urinë e kuqe) apo urinë e turbullt, erë të rëndë

– Urinimi gjatë natës (nikturia

Pse ndodh dhe cilët janë shkaktarët

Sistemi urinar është krijuar për të formuar, mbledhur dhe eliminuar urinën nga trupi ynë. Urina në vetvete është sterile, por prishja e mekanizmave normalë të mbrojtjes bën që mikrobet të ngjiten dhe të shumohen në fshikëzën e urinës e më lart.

Infeksionet më të zakonshme të sistemit urinar ndodhin tek femrat dhe prekin fshikëzën dhe uretrën.

Infeksionet e fshikëzës (cistiti) shkaktohen zakonisht (deri 90 për qind ) nga Escherichia coli (E. coli), një lloj mikrobi që gjendet në traktin tretës. Akti seksual mund të çojë në cistit, por një femër mund të zhvillojë infeksion të traktit urinar edhe pa pasur jetë aktive seksuale. Të gjitha femrat janë shumë të predispozuara për të zhvilluar cistite falë anatomisë së traktit të tyre urinar, sidomos afërsisë së uretrës së tyre me anusin dhe distancës së shkurtër nga hapja uretrale në fshikëzën e urinës.

Infeksionet e uretrës (uretriti) ndodhin kur bakteret nga zorra e trashë dhe anusi kalojnë për në uretër. Dhe veç kësaj, meqenëse uretra dhe vagina janë shumë afër, atëherë edhe sëmundjet seksualisht të transmetueshme, si herpes simplex, gonorrea dhe klamidia janë shkaktarë të shpeshtë të uretriteve.

Të mos harrojmë prostatitet, të cilat janë infeksione të prostatës tek burrat dhe kanë, veç shenjave shumë të theksuara (djegie gjatë urinimit, urinime të shpeshta në sasi të pakët, dhimbje në fund të barku), edhe irritabilitet që mund të çojë edhe deri në depresion, por janë edhe të vështira për t’u mjekuar, pasi antibiotikët penetrojnë me vështirësi në këtë ind dhe kërkojnë periudha të gjata mjekimi, deri në 6 muaj.

Cilët janë faktorët e riskut

Disa njerëz mund të zhvillojnë më shumë dhe më shpesh infeksione se të tjerët dhe këta janë:

– Gjinia femër, 50 për qind e tyre zhvillon një infeksion urinar në një moment të caktuar të jetës së tyre dhe shumë prej tyre mund të zhvillojnë më shumë se një të tillë.

– Jeta aktive seksuale. Femrat me jetë seksuale aktive janë më të prirura për të zhvilluar më shumë infeksione urinare. Akti seksual mund të irritojë uretrën, duke predispozuar bakteret të udhëtojnë më lehtë deri në vezikë. Madje, kulmi i infeksioneve urinare te femrat arrin në “muajin e mjaltit” apo me fillimin e aktivitetit seksual.

– Përdorimi i disa metodave profilaktike, siç janë diafragmat apo përdorimi i agjentëve spermicidë.

– Mosha. Pas menopauzës, infeksionet urinare mund të shtohen, pasi indet e vaginës, të uretrës dhe baza e fshikëzës bëhen më të holla dhe më të brishta nga humbja e estrogjeneve që i mbajnë këto inde vitale.

– Gurët në veshka apo çdo lloj obstruksioni i traktit urinar (edhe hipertrofia beninje e prostatës, e cila haset shpesh tek burrat mbi 60 vjeç, rrit incidencën), duke penguar rrjedhjen normale të urinës dhe duke shkaktuar stazë.

– Diabeti dhe sëmundjet e tjera kronike të cilat ulin mbrojtjen imunitare.

* Përdorimi i zgjatur i tubave (kateterave urinare)

– Imobilizimi (qëndrimi për një kohë shumë të gjatë në shtrat – pas frakturave të ndryshme)

– Shtatzënia.

– Higjiena e ulët.

Komplikimet

Nëse trajtohet me kujdes dhe si duhet, infeksioni urinar rrallëherë shpie në komplikacione, po nëse lihet i patrajtuar, mund të bëhet serioz . Infeksionet urinare të patrajtuara mund të çojnë në infeksion të veshkës (pielonefrit) akut apo kronik, i cili dëmton në mënyrë të vazhdueshme veshkën.

Fëmijët dhe të rinjtë kanë një risk më të lartë për dëmtim renal pas infeksioneve, pasi simptomat neglizhohen apo ngatërrohen me kushte të tjera. Gratë shtatzëna që kanë infeksione urinare, kanë një risk të rritur për të lindur fëmijë prematurë apo me peshë të vogël (hipotrofë). Gratë të cilat kanë zhvilluar tre apo me shumë infeksione urinare, ka të ngjarë të vazhdojnë të bëjnë përsëri.

Mjekimi

Mjekimi bëhet sipas shkakut dhe duhet bërë nga mjeku, sipas një urokulture (mbjellje të urinës) e të mos përdoren antibiotikë të ndryshëm të marrë pa rekomandimin e mjekut, i cili duhet të jetë i vetmi që të bëjë vlerësimin e rastit, të përcaktojë mjekimin dhe kohëzgjatjen e tij. Mjekimi pa kriter çon në kandidozë (myk) dhe dëmtim të mëlçisë, apo rezistencë mikrobale.

Si mund të parandalohen

  • Çdo individi i kërkohet të ketë një higjienë personale sa më të mirë.
  • Të mos mbajë urinën, por të zbrazë fshikëzën sa herë që ndjen nevojën për të urinuar.
  • Të pijë sa më shumë lëngje pa gaz.
  • Të mos pijë alkool.
  • Të mjekojë vatra të tjera infeksioni kudo që mund të ketë si; dhëmbë të prishur, grykët, infeksione të veshit, hundës dhe të rrugëve të frymëmarrjes.
  • Të luftojë e mjekojë drejt sëmundjet e tjera favorizuese si: hipertensioni arterial, diabeti etj.
  • Gratë shtatzëna duhet të bëjnë kontrolle të shpeshta me analizë urine dhe nuk është në gjendje të lëvizë.

 

Categories
Analiza

Heroi tragjik dhe konflikti në katër tragjeditë e Shekspirit

Që nga fillimi kritika për Shekspirin ka qenë në raport sinonimi me kritikën e heronjve të tij, të cilët domosdoshmërish paraqitën brenda kontekstit historik, social, politik dhe të imagjinuar. Heronj të njohur që vijnë në situata të veçanta. Shekspiri njohu mirë audiencën të cilës i drejtohej me karakteret e tij të çmuar. Ai solli situata aktuale të asaj kohe, duke i sprovuar vlerat sociale në të gjitha kontekstet, që në përgjithësi në teatrin Elizabetian ishin të mirëpritura për audiencën e kohës. Personazhet kryesor i pajiste me epitete të heronjve të mëdhenj të cilët tundoheshin nga fati, fatkeqësia, vendimmarrja e gabuar, si dhe paaftësia për të shmangur veprimet e tyre të cilat gjithashtu ishin të ndërlidhura me kontekstin social. Situata të atilla ku personazhet paraqitën të motivuar, të udhëhequr nga ndjenjat dhe që veprojnë në afekt, e cila i bënë ata të duken herë si heronj të pa zëvendësuar, herë injorant që nuk arrijnë të kapin situatën në duart e tyre, siç e kemi Hamletin, hezitimin e tij dhe dilemën e pashpresë ndaj obligimit të madh dhe të tej çmuar në shoqërinë në të cilën ai i takon, si imazh i përvetësishëm dhe i nevojshëm. Kjo e bënë edhe më të ndjeshëm komunikimin me audiencën që siç duket për ta, paraqitjet e tilla skenike flasin vet, një imazh të paqëndrueshëm, një situatë e brishtë, plotë aktivizëm, eufori dhe ndjenja.

Ku ngjyrimi artistik dhe ai përshkrues i japin edhe më shumë kohezion veprimit të tejskajshëm në aktivitetin letrar të tij, i cili aktivitet bëhet edhe më i qartësuar në skenë kur Shekspiri vjen në teatrin Elizabethian me heronjtë tragjik.

Heronjtë tragjik në tragjeditë e Shekspirit janë heronjtë që kanë famë dhe pozitë të mirë sociale. Nuk janë thjeshtë heronj të rastit, që papritmas  ballafaqohen me fatin e tyre. Ata janë heronj të përzgjedhur nga Shekspiri për ti sfiduar me konflikte të ndryshme siç janë: ambicia për pushtet, urrejtja, tradhtia, xhelozia dhe vet fati i tyre. Hamleti si princ i Danimarkës sfidohet nga dilema e madhe Hamletiane, e cila e ven në sprovë veprimin e tij pa të cilin e tërë skena do të ishte e papërfunduar. Karakteri i Hamletit, jo vetëm që është një figurë e tejskajshme, gjithë përfshirëse, plot ngjyrime artistike, por ai me gjenialitetin që shprehë, fuqinë poetike, rrëfimin modular të ngjarjeve dhe elokuencën, e përmbushin aspektin kontekstual të përshkrimit që Shekspiri ka aloduar në katër tragjeditë e tij të famshme “Hamletin”, “Makbetin” “Othellon” dhe “Mbretin Lir”.

Avantazhi kryesor në këto katër tragjedi është doza e rritur e subjektivitetit që përdorët tek personazhet apo heronjtë për te tejkaluar sfidat individuale dhe ato rituale në kryerjen e veprimeve që dalin të përcaktuara nga konteksti social dhe rendi shoqëror. Kemi Hamletin, i cili tejkalon të gjitha sfidat për te ardhur deri tek momenti i çmuar, hakmarrja. Zonja Makbeth harron çdo gjë që është e shenjtë për të në fillim, për të çimentuar ndjenjat e saja ambicioze. Othello nga injoranca e tij zhytet në thellësi të veprimeve duke mos i kontrolluar ato. Ndërsa Mbreti Lir, pëson nga vendimet e tij të marr si rezultat i mos barazisë atërore gjatë sundimit të tij.

Rrjedha e konflikteve në tragjeditë e Shekspirit është shkak pasojë. Gjithçka fillon nga një ide, mendim që ndodhët i ngulitur thellë në mendjen e heronjve të tij. Më pastaj ajo shfaqet aty-për-aty dhe si rrjedhojë krijohet një ngjarje, e cila kërkon gjithë vëmendjen e karaktereve tjerë duke u instaluar si pasion tek shumica. Dhe për të zgjidhur këtë ngjarje, Shekspiri modifikon qëllimin e tij me pasionet e çastit dhe krijon konfliktin që çon në tragjedi duke e bërë qe audienca të mbahet gjithë kohën aktive.

Ka dy lloj konfliktesh tek personazhet e Shekspirit, konfliktet e brendshme dhe të jashtme, që fillojnë gjatë rrjedhës së ngjarjes dhe më pastaj aty për aty konkretizohen, bëhen të paqarta dhe të pa evokueshme deri në një përfundim të papritur. Konflikti i brendshëm tek Hamleti paraqitet si rrjedhojë e ndjenjave të tij, perceptimit, si dhe natyrës se si ai i qaset problemeve. Hezitimi i tepërt për të besuar në fantazmën e babit të tij, paragjykimet, besëtytnitë, të gjitha këto e nxjerrin Hamletin të dal një personazh i heshtur, i panatyrshëm, dhe shumë neglizhent. Kjo dilemë hamletiane është studiuar me vite si nevojë e kapjes së pjesëve të përbashkëta dhe të natyrshme të rrjedhës së ngjarjes. Ndërsa konflikti i jashtëm paraqitet si rrjedhojë e konfliktit të brendshëm, në formë të ngjarjeve dhe sekuencave tjera që zhvillohen gjatë gjithë kohës.

Hamleti nuk është thjeshtë një karakter i aty për atyshëm, Shekspiri e sprovoi artin e tij me gjithë fuqinë letrare për ta bërë atë një nga karakteret më të ndërtuara dhe më të ngritura në gjithë letërsinë e botës. Botëkuptimi i tij, elokuenca, fuqia për të fantazuar, të gjitha këto janë një version i të menduarit Shekspirian, i llojit të veçantë. Pra, të menduarit Shekspirian është një çështje që duhet të studiohet dhe të sprovohet mirë para se të fillohet performimi eventual i ndonjë vepre të këtij autorit. Për më tepër, pa të menduarit Shekspirian, i gjithë koncepti ynë bie, mbetet i pa zbërthyer mirë, që në shumicën e rasteve audiencën e nxjerr të hutuar, ngase ngjarja ka një kronologji në mes të konflikteve të brendshme dhe të jashtme. Ndërsa audienca nuk është gjithherë e gatshme të kap këtë përftim të natyrshëm të gjithë ngjarjes. Kështu që në shumicën e rasteve audienca rrallë here arrin të kuptoj saktësisht një mesazh të tillë.

Halil Bashota