Shtator 19, 2012 / Në muajin mars të këtij viti, në Galerinë Kombëtare të Arteve, në Tiranë, u organizua konkursi ndërkombëtar për monumentin kushtuar 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Ishte një ngjarje e shënuar në jetën publike dhe artistike, me përmasa mjaft të mëdha, ashtu siç e meriton ky përvjetor i lavdishëm i historisë së kombit tonë. Është për t’u admiruar numri i madh i artistëve dhe i studiove artistike mbarëshqiptare dhe të huaja, që u paraqitën me punimet e tyre, jo pak, por mbi 80 të tilla. Njëra më e bukur se tjetra. Cilido që pati rastin ta vizitojë, detyrimisht, do të ndalonte disa minuta para çdo vepre e shpesh u rikthehej për ta parë e kuptuar më mirë mesazhin dhe madhështinë e secilës.
Rasti e solli që edhe unë të përfshihem në “ethet” e kësaj veprimtarie. Në konkurs mori pjesë edhe vëllai im, Hydbi Tarelli, i cili është me banim në Kanada. Puna që paraqiti ishte një bashkëpunim artistik me arkitektin hungarez, Laszio Kerekes, i cili jeton e punon po në Kanada. Jam adhurues i pikturës dhe skulpturës. Si vizitor, kam marrë pjesë në shumë ekspozita dhe kam provuar e përjetuar ndjesi artistike që përcjellin autorët me veprat e tyre. Ndërsa, ndryshe, këtë herë, pasi po provoja ndjenjat, emocionet dhe shqetësimet e një njeriu të aftër artist, që hyn në garë për të treguar aftësitë e veta, pse jo edhe për të fituar.
Pak rëndësi kanë këto. Një mëngjes, që para orës 8.00, pasi nuk na mbante vendi, u paraqitëm pranë Galerisë. U ulëm në kafenenë aty pranë, për “të mbledhur veten”. Pas një copë here, vëllai shkoi e dorëzoi punën e tij. U kthye në kafe disi i lehtësuar: bocetin e kishte sjellë që nga Kanadaja, me merak që mos i dëmtohej gjatë rrugës. Porsa u ul, të tjera shqetësime filluan, ndaj zuri e po thotë se në ç’pozicion të sallës do të vendosej maketi i tij, në mënyrë që të “godiste” e të binte në sy? Si do të ujdiseshin pjesët, për të dhënë me një shikim idenë e shpalljes së Pavarësisë nga Ismail Qemali? Vallë, a do të duket e do lexohet deklarata dhe firmat e delegatëve? Po shtiza e flamurit 100 m e lartë, (përmasat të zvogëluara), ç’përshtypje do të bënte?
E dija se qëndrimi aty në kafe do të zgjaste pafund, dhe tema e bisedës do të ishte po një, ndaj për të ndërruar vend, i thashë të bëjmë një shëtitje, tani që ishte më i qetë. E pëlqeu mendimin. U ngrit menjëherë duke më thënë:
– Dua të shikoj bustin e Nënë Terezës. Ka vite që nuk kam ardhur në Tiranë dhe nuk e kam parë. Është një temë që e njoh mjaft mirë, pasi e kam punuar disa herë portretin e Nënë Terezës në pikturë dhe bust. Disa prej tyre janë vendosur në disa institucione në Kanada. E pashë përmendoren në aeroport, po kjo e Tiranës më intereson më shumë, besoj se do të jetë e bukur. Me këto fjalë, u nisëm drejt sheshit “Nënë Tereza”. Koha ishte plot diell. Ndaj vëllai, gjithë qejf po i gëzohej kësaj dite kaq të bukur duke thënë: “Në Kanada i ftohti është tepër i ashpër, edhe diellin e kemi me “recetë”. Ishte në humor, ndaj nuk pushonte së foluri. Kujtonte vizitën e parë në Kosovë, një vit më parë, udhëtimin nëpër Shqipëri, madhështinë e kalasë së Beratit, “magjinë” e Butrinit dhe bukurinë e bregdetit jonian. Kur u afruam pranë sheshit, se ç’i shkrepi të pyesë një kalimtar. Dukej si zyrtar, pasi mbante në dorë një çantë.
– Të lutem, më trego ku ndodhet “Nënë Tereza”! Qytetari na vështroi pak me habi, e, si i zënë ngushtë, na u përgjigj:
– Sheshi, ky këtu para jush është. Këtë e di mirë se shpesh mblidhemi për mitingje, por busti. Shikoni se do ta gjeni, pasi këtej rrotull është. Unë për vete nuk e kam parë. – Dhe u largua me të shpejtë si i zënë në faj.
Ndjeva se vëllait iu prish qejfi. – “Ç’do me thënë këtej rrotull është, – mërmëriti me vete. Me siguri nuk e priste një përgjigje të tillë për Nënë Terezën, shenjtoren e ndritur që ka nxjerrë kombi shqiptar. I iku e qeshura. Nuk foli edhe kur u ngjitëm dhe u ndodhëm para bustit të saj, vendosur në krah të godinës së Universitetit Shtetëror të Tiranës. E kundroi nga të gjitha anët. I erdhi rrotull. E preku duke i ledhatuar këmbën e dalë nga mantel i gjatë i bronztë. Ai që është pasionant pas fotografisë, aq më shumë në këtë rast, më kot shtrëngonte në dorë aparatin fotografik. Çuditërisht, nuk bëri asnjë shkrepje. Nuk bëri asnjë koment për cilësitë artistike. Për momentin, këto vlera e kishin humbur rëndësinë. Qëndroi gjatë para saj, sikur bisedonte, duke i thënë: “Moj nënë e madhe, nënë e gjithë botës, ku të paskan lënë”! Kur zbritëm përsëri tek sheshi, vetëm kaq më tha:
– Prisja ta shikoja bustin në qendër të sheshit. Aty ku mund ta shikojnë të gjithë, e në këmbët e saj të kishte vetëm tufa me lule. Po të mos ishe ti, zor se mund ta gjeja, e do të sorollatesha mjaft kohë. Habitem pse i kanë lënë të ndarë veç e veç, bustin dhe emrin e sheshit. Në gjithë këtë hapësirë nuk paska një copë vend për të, po e kanë degdisur aty ku nuk e gjen dot njeri. Duket sikur qëllimisht e kanë vendosur e lënë aty. Më vjen keq! – Nuk i fola fare. Ç’t’i thosha? Edhe vetë isha në një mendje me të. Fjalët kishin shteruar.
Për ta ilustruar shkrimin, jo më larg se ditën e shtunë më 15.09.2012, shkova t’i bëj një fotografi bustit të Nënë Terezës. Këtë herë shpresoja të gjeja lule në këmbët e saj, qofshin edhe të vyshkura, pasi, para pak ditësh, u përkujtua pesëmbëdhjetë vjetori i vdekjes. Shtatorja qëndronte e heshtur, sikur mëshironte botën dhe vetveten. Lule, dhe as mbetej lulesh nuk kishte. Çudi! S’ma merr mendja se punëtoret do të kenë qenë kaq të serta e të shpejta, sa t’i heqin lulet edhe pa u tharë mirë. Do të isha i lumtur të gaboja, po këtu tek busti, as ka shkelur këmbë njeriu nga drejtuesit e institucioneve të Tiranës. Pakënaqësia më shtyn të them: Mirë punonjësve të bashkisë nuk u ra në mend, se kanë “punë të mëdha”, po drejtuesve të universitetit dhe studentëve që e kanë në oborrin e vet, ç’mund t’u thuash? Veç një pyetje më rëndon e nuk i jap dot përgjigje: Ç’vlerë kanë takimet nëpër salla, ku flasim e dëgjojmë veç vetë? Përse është ngritur e kujt i shërben busti i shenjtores sonë? Kush duhet të kujdeset për të, të paktën në ditë të shënuara përkujtimore? Kësaj i thonë të nënçmosh vetveten dhe vlerat e kombit tënd. Ç’emër mund t’i vëmë kësaj “harrese”??
Pakujdesia, në të tilla raste, kthehet në mosdashje dhe gabimi në faj. / Nga Kadri Tarelli
Nënë Tereza nuk qe ndonjë perëndeshë dhe me të mund të fliste çdonjëri. Madje ajo kishte edhe adresë të saktë: një godinë ngjyrë hiri në Bose Road, të ndërtuar rishtas në një lagje të zhurmëshme dhe çjerrëse, të stërmbushur me njerëz, e cila vlonte nga çajbërësit, shitësit dhe tregtarë të tjerë të pjesëve më të ndryshme këmbyese si dhe lëngështrydhësit. Këtu, mu në qendër të Kalkutës shtrihej Shtabi i Përgjithshëm i Rregullit, “Shtëpia e Nënës“, pranë portës të së cilës qe vendosur një tabelë druri ku shkruante: “Mother Teresa”.